TEDx Haarlem - Maslow Reinvented 2

In het vorige artikel heb ik aandacht besteed aan het wetenschappelijk gehalte van de theorie van Maslow. Die is er niet. Niet persoonlijk bedoelt. Het vorige artikel ging dan ook niet over Maslow. De strekking van het vorige artikel was dat als je wetenschap die geen wetenschap is toch die status verleent de professor de rol van priester krijgt.

Dat kan je flauw vinden, of negatief. Als je opgeleid bent als wetenschapper dan vind je die dingen essentieel.  Maar is dit het einde van Maslow?

Ik denk het niet. Ik denk dat je uren over dit onderwerp kan praten en dat doe ik dan ook graag.

Want ook al wordt de theorie van Maslow niet door onderzoek ondersteund. Ook al is die piramide in strikt wetenschappelijke zin niks waard, dan kan de analyse, beoordeeld op zijn artistieke merites, nog wel een pluim waard zijn.

Maar waar gaat het dan eigenlijk over? Wat is nu eigenlijk die piramide van Maslow?

De theorie van Maslow luidt als volgt: Een mens wordt tot actie gedreven omdat hij noodzakelijke behoeften (needs) moet bevredigen. Van de kleine dagelijkse noodzakelijke behoeften tot aan de noodzakelijke behoeften die een heel leven overspannen. Nu claimt Maslow te weten wat noodzakelijke behoeften zijn, en heeft deze ook nog in een intuïtief logische volgorde geplaatst.

Mensen doorlopen deze hiërarchie van noodzakelijke behoeften. Telkens als een niveau  geen moeite meer kost,  wordt noodzakelijkerwijs begonnen aan het volgende niveau.

Fysiek   -->  Eten drinken slapen

Veiligheid -->  Behoefte aan een veilige omgeving.

Sociaal -->  Behoefte aan liefde.

Esteem -->  De behoefte aan erkenning.

Zelfverwezenlijking -->  De behoefte aan persoonlijke groei.

Compleet logisch. En komend van een Genie als Maslow is het voor ieder geestelijk gezond weldenkend mens onmiddellijk duidelijk dat hier verder geen onderzoek naar hoeft te worden gedaan. Dit spreekt voor zich. Grappig dus dat het weinige onderzoek dat er naar gedaan is het model niet ondersteund.

Maar waarom gelijk weer zo negatief? In het jaar van van zijn publicatie (1943) werd het gangbare mensbeeld bepaald door Freud en die zag de mens als gestuurd door oncontroleerbare onderbewuste oerdriften. Nee dan liever Maslow.

Maslows triomf, dat waar wij hem dus eeuwig dankbaar voor moeten zijn, is dat hij liefde, erkenning, en persoonlijke groei als noodzakelijke behoeften definieerde. Iets dat we NU doodnormaal vinden. Toen niet.

Maar ik ben ook (als mens van deze tijd) van mening dat een zelfbewust mens, instaat moet zijn de noodzakelijkheid van dingen te relativeren en dat ook doet. Dat de ene behoefte noodzakelijker wijs aan de ander vooraf gaat kan dan ook op de helling. Want Noodzakelijk? Pff dat bepaal ik zelf wel.

Ik zie de mens liever als totaal vrij en zwevend in het veld van oneindige mogelijkheden gestuurd door een associatief brein op zoek naar resultaten waar hij of zij positieve associaties mee heeft.  Mijn interpretatie van NLP.   Ik voel een derde artikel opkomen.

Nu weer terug naar Maslow. Nu die piramide.

Stap 1 zijn gewoon de noodzakelijke dingen. Adem je niet ga je dood. En stap 5 is een soort eindstation.
De totale verwezenlijking van je zijn. Het summum der menselijke existentie.  Dat is niet meer dan een begin en een eindpunt vaststellen zoals bij de definitie van graden Celsius. Waar water bevriest noemen we nul
waar het kookt noemen we honderd en we hebben een schaal. Begin en eind zijn vast gelegd. Wat nu?

Stap 2 3 en 4 zijn volgens mij in de werkelijkheid niet van elkaar te scheiden.

Natuurlijk voelt het in tijden van oorlog, de theorie werd gemaakt in 1943, heel natuurlijk aan om te zeggen, eerst moet die oorlog voorbij zijn, eerst moet er veiligheid zijn, pas dan kunnen we ons de luxe van liefde en erkenning veroorloven. Maar zonder soldaten die voor elkaar door het vuur gaan (liefde), elkaars opofferingsgezindheid (esteem) erkennen en die daarna met een bewuste veronachtzaming van hun eigen veiligheid de vijand tegemoet treden, kan de oorlog niet worden gewonnen.

In mijn definitie van veiligheid spelen liefde en erkenning een grote rol. In mijn beleving, zitten veiligheid, liefde en erkenning eerder in een oneindige loop, dan dat ze in een hiërarchie kunnen worden geplaatst.

Het kan niet zo zijn dat de een de voorwaarde is voor de ander en als het wel zo is dan zie ik niet in hoe. Ik kan fout zitten. Ik heb eerder fout gezeten. En misschien doe ik het nu weer, maar ik zie het niet.

Dan is er ook nog het argument dat er mensen zijn, die need 2 3 en 4 helemaal verwezenlijkt zien, maar er niet aan moeten denken zich aan stap 5 te vergrijpen. Of het argument dat er mensen zijn die het schrijven van een gedicht belangrijker vinden dan ademen. Dat er mensen zijn die liever een symfonie schrijven dan dat ze opzoek gaan naar brood. Dat er mensen zijn zoals Buddah die gewoon onder een boom ging zitten wachten tot mensen hem brood brachten.

En alhoewel mensen Maslow doorgaans als een positief mensbeeld interpreteren, vind ik het mensbeeld dat uit de piramide spreekt meer dat van de brave burger. De loonslaaf.  Het paternalisme straalt er vanaf.

Eerst moet jij je maagje gaan vullen. Dan krijg je een geweertje om te gaan vechten voor de veiligheid in je vaderland. Als je dat zonder mokken doet dan houden we van je. Als je het overleeft dan krijg je een lintje en dan hoef je niet naar de hel en mag je naar de hemel.

Als je blind aanvaard dat de stappen van Maslow noodzakelijk zijn, dan geloof je dus in Maslow en zit je in een gevangenis waarvan je de tralies niet kan zien.

Elke analyse kent zijn blinde vlek.  De aanname aan de hand waarvan men de indeling heeft gemaakt. Als die aanname universeel van aard is, voelt de analyse logisch en creëert dat de illusie van inzicht.

Noodzakelijk betekend dodelijk en dodelijk betekend angst. Doodsangst. Herkenbaar voor iedereen.

En die angst heeft Maslow in stukken gehakt. En die dingen waarvan je het snelst doodgaat onderop gezet. Richting de top word je steeds minder bang. Kijk dat snapt iedereen. En daarom voelt het intuïtief juist aan.

Bang voor honger. Bang voor je leven. Bang voor onthechting. Bang voor miskenning. Bang voor een mislukt leven.

Maar... als we de weg naar de top van de piramide nu eens zien als het overwinnen van angst. Hoe meer angst je overwint des te hoger kom je?

Overwin uw angst. Elke dag weer. Want je bent geboren en je leeft, dus je kunt niet mislukken. Elke dag is een nieuwe kans. Wees niet bang. Niet bang van Mensen. Niet bang van de wereld. Doe dat waar je hart ligt en waar je anderen mee kunt helpen en je maag zal zich vullen, je zult je veilig voelen, men zal van je houden, men zal je goedheid erkennen, en dat zal je zelfverwerkelijking zijn.

Ja, uiteindelijk moet ook ik toe kunnen geven dat de piramide van Maslow een geniaal kunstwerk is.
Hoe langer je er naar kijkt, hoe meer je ziet.

Toch helemaal zo gek nog niet .... die Maslow...